Ο ψευδάργυρος είναι πρωταγωνιστικό μικροδιατροφικό ιχνοστοιχείο που συμμετέχει  ως καταλύτης σε πολλές βιοχημικές  και ενζυμητικές αντιδράσεις του ανθρώπινου μεταβολισμού.

 Παίζει ζωτικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία της όρασης, γεύσης, αισθητικότητας, λειτουργίας του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, της κυτταρικής λειτουργίας και αναπαραγωγής, σωματικής ανάπτυξης, και του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο ψευδάργυρος δρα επωφελώς, όταν χορηγείται συμπληρωματικά στις καταστάσεις έλλειψης ή ανεπαρκείας του.

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Φλάμπουρο Λουτρακίου, 20300, Τ. 27440 23768, 6944280764  www.gelis.gr   www.pharmagel.gr   pharmage@otenet.gr ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Συμπληρωματική Ιατρική, Κλινική Φαρμακολογία, Ιατρική Διατροφολογία

Αικατερίνη Γκέλη  Ιατρός,  Ακτινοδιαγνώστρια  με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιατρική Διατροφολογία, Ακτινοδιαγνωστική και  Υπερηχογραφική Διαγνωστική Περιβαλλοντική Ιατρική,  Συμπληρωματική Ιατρική Διεύθυνση Ιατρείου: Παπαληγούρα 16, Άσσος  Κορινθίας, Τηλ. 2741087758, 6944644820  email:kgkeli@hotmail.com

Η έλλειψη ψευδαργύρου δημιουργεί προβλήματα υγείας σε διάφορες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα βρέφη, τα παιδιά και οι έφηβοι των υπό ανάπτυξη περιοχών της γης και οι ηλικιωμένοι toy ypoan;aptyktoy, αλλά και του ανεπτυγμένου κοινωνικοοικονομικά κόσμου, καθώς με την πάροδο της ηλικίας επηρεάζεται η ικανότητα του λεπτού εντέρου να απορροφά τον ψευδάργυρο από τις τροφές.
Υπολογίζεται ότι το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται σε κίνδυνο έλλειψης ψευδαργύρου λόγω ανεπαρκούς πρόσληψής του. Γιαυτό πρέπει να συσταθούν προγράμματα Δημόσιας Υγείας, που να στοχεύουν στην ελάττωση της δημιουργίας έλλειψης ψευδαργύρου.

Ο ψευδάργυρος υπάρχει σε όλους τους ιστούς του σώματος και συμμετέχει στην ομαλή λειτουργία 300 περίπου ενζύμων. Η συνολική περιεκτικότητα του σώματος σε ψευδάργυρο ανέρχεται περίπου στα  2 g (30 mmol). .
[1].

Επειδή ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος για τη δραστηριότητα διαφόρων ενζύμων που συμμετέχουν στο μεταβολισμό της ενέργειας του ανθρωπίνου σώματος, τα χαμηλά επίπεδα ψευδαργύρου στον ανθρώπινο οργανισμό  προκαλούν ελάττωση της σωματικής αντοχής.
[2].
ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδος (age related macular degeneration)μελάγχρου  επιθηλίουαμφιβληστροειδούςχοριοειδούς πλέγματος
Έχει βρεθεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου και χαλκού ελαττώνει τον κίνδυνο εξέλιξης της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδος. Αυτό δείχνει ότι η ομοιοστασία αυτών των μετάλλων παίζει ρόλο στην  υγεία του αμφιβληστροειδούς χιτώνα των ανθρώπων .
χοριοειδής χιτώνας του οφθαλμού[3]έσω ους[4][5]

Στο πλάσμα του αίματος υπάρχει περίπου το 0.1% του συνόλου ψευδαργύρου που υπάρχει στο ανθρώπινο σώμα .

Γιατί είναι επιτακτική η ανάγκη καθημερινής πρόσληψης ψευδαργύρου μέσω της διατροφής [8, 9].

Η συνιστώμενη ημερησία πρόσληψη ψευδαργύρου για έναν ενήλικο άνδρα είναι τα  9.5 mg, ενώ για την ενήλικη γυναίκα τα 7mg , τουλάχιστον στο Ηνωμένο Βασίλειο[10].
[11] [13].

Γενικώς, ο ψευδάργυρος θεωρείται ως αντιοξειδωτική ουσία. Παρά τούτο πρόκειται για μια αδρανή οξειδοαναγωγικά, ουσία που δρα μόνον έμμεσα αντιοξειδωτικά. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως προαντιοξειδωτικό () [14].

Για να δράσει ο ψευδάργυρος αντιοξειδωτικά, αντιφλεγμονωδικά ή αντιαποπτωτικά εξαρτάται από τις συγκεντρώσεις του στο αίμα και στον κάθε ιστό ξεχωριστά. Τα ιόντα του ψευδαργύρου, όταν ευρίσκονται έξω από τα φυσιολογικά ή φαρμακολογικά όριά τους και κάτω από συνθήκες υπερδοσολογίας ή έλλειψης ασκούν αντίθετα αποτελέσματα: Γίνονται προξειδωτικά με προφλεγμονώδεις και προαποπτωτικές ιδιότητες [14].

Ψευδάργυρος και καρκινογένεση του προστάτη

Η ανεπάρκεια του προστάτη να συσσωρεύει ψευδάργυρο είναι  η απαραίτητη προϋπόθεση (sine qua non, ἐκ τῶν ὤν οὐκ ἄνευ) για την καρκινογένεση στον προστάτη. Ενώ στις επιδημιολογικές μελέτες έχουν περιγραφεί μεικτά αποτελέσματα, στις πειραματικές έρευνες επιδεικνύεται έντονα ο προστατευτικός ρόλος του ψευδαργύρου κατά της καρκινογένεσης του προστάτη.

Πολλές  in vitro και  in vivo πειραματικές μελέτες υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι μεταφορικές ουσίες πρόσληψης του ψευδαργύρου ( zinc uptake transporters ) μπορεί να λειτουργούν ως καρκινοαναστολείς (tumour suppressors)  του καρκίνου του προστάτη. Η ανεπάρκεια συσσώρευσης ψευδαργύρου στον προστάτη, λόγω περιορισμού της έκφρασης  των μεταφορικών ουσιών πρόσληψης ψευδαργύρου μπορεί να προκαλέσει ελαττώμένα ενδοτοιχωματικά επίπεδα ψευδαργύρου, παρά την πρόσληψη επαρκών ποσοτήτων ψευδαργύρου με τη διατροφή [16].

Δοσολογία δημιουργίας επαρκών επιπέδων ψευδαργύρου

Στις περισσότερες μελέτες που έχουν γίνει και αφορούσαν τη συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου σε παιδιά, με στόχο τη βελτίωση της ανάπτυξής τους και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού τους συστήματος χορηγήθηκαν  10 και  20 mg ψευδαργύρου ημερησίως [16, 17, 18] και αυτή η δοσολογία ήταν ανεκτή.

Τα άτομα ηλικίας 60–65 ετών και τα μεγαλύτερα προσλαμβάνουν ημερησίως κατά 50% μικρότερες ποσότητες ψευδαργύρου, από τις απαραίτητες συνιστώμενες δόσεις για την ηλικία τους.

Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η τροποποίηση της εντερικής απορρόφησης, η ανεπαρκής μάσηση των τροφών, ψυχολογικοί παράγοντες, φαρμακευτικές αλληλαντιδράσεις, τροποποιημένες υποκυττάριες διαδικασίες [μεταφορείς ψευδαργύρου  (οικογένεια των Zip και  ZnT), μεταλλοθειονεΐνες (metallothioneins), δισθενής μεταλλικός μεταφορέας-1 (divalent metal transporter-1).

Η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου στους ηλικιωμένους μπορεί να αποκαταστήσει τις τροποποιήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, που εγκαθίστανται με την πάροδο της ηλικίας και να οδηγήσει τα ηλικιωμένα άτομα στο υγιές γήρας [19]. 

Έχει βρεθεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου σε ασθενείς που οριακά έχουν έλλειψη ψευδαργύρου βελτίωσε τις εμβοές και τη νευραισθητήρια βαρηκοΐα στο ένα τρίτο των ηλικιωμένων ατόμων, στα οποία έγινε η μελέτη.

Πιστεύεται ότι η έλλειψη ψευδαργύρου είναι μια από τις αιτίες της πρεσβυακοΐας. Η αναγνώριση αυτής της κατάστασης και η διόρθωσή της μπορεί να ανακόψει την προοδευτική απώλεια της ακουστικής ικανότητας που εγκαθίσταται με την πάροδο της ηλικίας [20, 21, 22].

Η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου σε παιδιά, στην ημερήσια δόση των  3 mg αύξησε τις συγκεντρώσεις του ψευδαργύρου και ελάττωσε τη συχνότητα διάρροιας, χωρίς να παρατηρηθούν παρενέργειες ή διαταραχές των επιπέδων του χαλκού και του σιδήρου [23].

Η λήψη  συμπληρωματικού ψευδαργύρου δεν πρέπει να αποφασίζεται στην τύχη, αλλά να προηγείται η μέτρηση των επιπέδων των συγκεντρώσεων του ψευδαργύρου στο αίμα. Φυσιολογικές τιμές ψευδαργύρου στον ορό του αίματος: 0-10 ετών: 0.60-1.20 mcg/mL

> ή =11 ετών: 0.66-1.10 mcg/m [24].

Η συνιστώμενη ημερήσια διατροφική δόση του ψευδαργύρου περιγράφεται στον παρατιθέμενο πίνακα

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Hambidge, K.M. 1987. Zinc. In: Trace elements in human and animal nutrition. Mertz, W., ed. 5th, Vol. 1., p.1-137. Orlando, Florida, Academic Press, Inc.

2. Cordova A1, Alvarez-Mon M. Behaviour of zinc in physical exercise: a special reference to immunity and fatigue. Neurosci Biobehav Rev. 1995 Fall;19(3):439-45.

3. Erie JC1, Good JA, Butz JA, Pulido JS. Reduced zinc and copper in the retinal pigment epithelium and choroid in age-related macular degeneration. Am J Ophthalmol. 2009 Feb;147(2):276-282.e1. doi: 10.1016/j.ajo.2008.08.014. Epub 2008 Oct 9.

4. Shambaugh GE Jr. Zinc: the neglected nutrient. Am J Otol. 1989 Mar;10(2):156-60.

5.Zaichick VY1, Sviridova TV, Zaichick SV. Zinc concentration in human prostatic fluid: normal, chronic prostatitis, adenoma and cancer. Int Urol Nephrol. 1996;28(5):687-94.

6. Kasperczyk A1, Dobrakowski M1, Czuba ZP2, Kapka-Skrzypczak L3, Kasperczyk S1. Environmental exposure to zinc and copper influences sperm quality in fertile males. Ann Agric Environ Med. 2016;23(1):138-43. doi: 10.5604/12321966.1196869.

7. Cui D1, Han G1, Shang Y1, Mu L1, Long Q1, Du Y1. The effect of chronic prostatitis on zinc concentration of prostatic fluid and seminal plasma: a systematic review and meta-analysis. . Curr Med Res Opin. 2015;31(9):1763-9. doi: 10.1185/03007995.2015.1072707. Epub 2015 Aug 27.

8. Zinc absorption in human small intestine. Lee HH, Prasad AS, Brewer GJ, Owyang C

Am J Physiol. 1989 Jan; 256(1 Pt 1):G87-91.

9. P J Aggett and J T Harries Current status of zinc in health and disease states. . Arch Dis Child. 1979 Dec; 54(12): 909–917.

10. FAO/WHO/UNU. 1985. Energy and Protein Requirements. Report of a Joint FAO/WHO/UNU Expert Consultation. Technical Report Series 724. Geneva, World Health Organization

11. King JC, Shames DM, Woodhouse LR. Zinc homeostasis in humans. J Nutr. 2000 May;130(5S Suppl):1360S-6S. Review.

12. K Michael Hambidge, Leland V Miller, Jamie E Westcott, Xiaoyang Sheng, Nancy F Krebs. Zinc bioavailability and homeostasis. Am J Clin Nutr. 2010 May; 91(5): 1478S–1483S. Published online 2010 Mar 3. doi: 10.3945/ajcn.2010.28674I

13.  Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Zinc. Dietary reference intakes for vitamin A, vitamin K, arsenic, boron, chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium, and zinc. Washington, D.C.: National Academy Press; 2001:442-501.  (National Academy Press)

14 . Wolfgang Maret. Zinc Biochemistry: From a Single Zinc Enzyme to a Key Element of Life. Adv Nutr. 2013 Jan; 4(1): 82–91. Published online 2013 Jan 4. doi: 10.3945/an.112.003038

15. Vladimir Kolenko, Ervin Teper, Alexander Kutikov, Robert

15. Uzzo.Zinc and zinc transporters in prostate carcinogenesis. Nat Rev Urol. Author manuscript; available in PMC 2014 Apr 1. Published in final edited form as: Nat Rev Urol. 2013 Apr; 10(4): 219–226. Published online 2013 Mar 12.doi: 10.1038/nrurol.2013.43

16. Imdad A., Bhutta Z. Effect of preventive zinc supplementation on linear growth in children under 5 years of age in developing countries: A meta-analysis of studies for input to the lives saved tool. BMC Public Health.2011;11:S22. doi: 10.1186/1471-2458-11-S3-S22. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]

17. Lind T., Lönnerdal B., Stenlund H., Gamayanti I.L. A community-based randomized controlled trial of iron and zinc supplementation in indonesian infants. Am. J. Clin. Nutr. 2004;80:729–736. [PubMed]

18. Sheikh A., Shamsuzzaman S., Ahmad S.M., Nasrin D., Nahar S., Alam M.M., Al Tarique A., Begum Y.A., Qadri S.S., Chowdhury M.I., et al. Zinc influences innate immune responses in children with enterotoxigenic escherichia coli-induced diarrhea. J. Nutr. 2010;140:1049–1056. doi: 10.3945/jn.109.111492. [PubMed][Cross Ref]

19. Eugenio Mocchegiani, Javier Romeo, Marco Malavolta, Laura Costarelli, Robertina Giacconi, Ligia-Esperanza Diaz, Ascension Marcos. Zinc: dietary intake and impact of supplementation on immune function in elderly. Age (Dordr) 2013 Jun; 35(3): 839–860. Published online 2012 Jan 6. doi: 10.1007/s11357-011-9377-3

20. Shambaugh GE Jr. Zinc: the neglected nutrient. Am J Otol. 1989 Mar;10(2):156-60 [20, 21, 22].

21. Shambaugh GE Jr. Zinc and presbycusis. Am J Otol. 1985 Jan;6(1):116-7. 

22. Shambaugh GE Jr. Zinc for tinnitus, imbalance, and hearing loss in the elderly. Am J Otol. 1986 Nov;7(6):476-7

23. Wuehler SE1, Sempértegui F, Brown KH. Dose-response trial of prophylactic zinc supplements, with or without copper, in young Ecuadorian children at risk of zinc deficiency. Am J Clin Nutr. 2008 Mar;87(3):723-33.

24. Saravanabhavan G, Werry K, Walker M, Haines D, Malowany M, Khoury C. Human biomonitoring reference values for metals and trace elements in blood and urine derived from the Canadian Health Measures Survey 2007-2013.  Int J Hyg Environ Health. 2016 Oct 17. pii: S1438-4639(16)30110-9. doi: 10.1016/j.ijheh.2016.10.006.

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.

Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη.Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της ιστοσελίδας www.zinc.gr