Ο ψευδάργυρος είναι ένα απαραίτητο διατροφικό μικροστοιχείο (δισθενές μεταλλικό κατιόν) υψίστης σημασίας για τη διατήρηση της ζωής του ανθρώπου. 

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Φλάμπουρο Λουτρακίου, 20300, Τ. 27440 23768, 6944280764  www.gelis.gr   www.pharmagel.gr   pharmage@otenet.gr ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ: Συμπληρωματική Ιατρική, Κλινική Φαρμακολογία, Ιατρική Διατροφολογία

Αικατερίνη Γκέλη  Ιατρός,  Ακτινοδιαγνώστρια  με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιατρική Διατροφολογία, Ακτινοδιαγνωστική και  Υπερηχογραφική Διαγνωστική Περιβαλλοντική Ιατρική,  Συμπληρωματική Ιατρική Διεύθυνση Ιατρείου: Παπαληγούρα 16, Άσσος  Κορινθίας, Τηλ. 2741087758, 6944644820  email:kgkeli@hotmail.com

Ο ψευδάργυρος συμμετέχει στη δημιουργία περισσοτέρων από 300 μεταλλοενζύμων  και περισσοτέρων από 2000 μεταγραφικών παραγόντων, που χρειάζονται για το μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των λιπιδίων, και των νουκλεϊνικών οξέων  και τη γονιδιακή μετεγγραφή.

Το σώμα ενός μέσου ενηλίκου, βάρους 70kg  περιέχει   1,4–2,3gm ψευδαργύρου. Η υψηλότερη συγκέντρωση ψευδαργύρου παρατηρείται στον προστάτη, σπερματικό υγρό, το ραγοειδές σώμα του οφθαλμού, τον κοχλία του έσω ωτός και το δέρμα.  (>500μg/g βάρους ξηρού ιστού).

Ενώ το μισό περίπου της ποσότητας του ψευδαργύρου στο ανθρώπινο σώμα υπάρχει στα οστά, το δέρμα περιέχει το 6% του συνολικού βάρους του ψευδαργύρου του σώματος.

Καθώς η μετακίνηση του ψευδαργύρου δια μέσου των ιστών είναι περιορισμένη και δεν υπάρχουν αποθήκες ψευδαργύρου, είναι σημαντικός ο συνεχής ανεφοδιασμός του σώματος με ψευδάργυρο, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του μεταβολισμού, η σωματική ανάπτυξη και η επιδιόρθωση των ιστών.

Η Συνιστώμενη ημερήσια κατανάλωση  (RDA) του ψευδαργύρου για έναν μέσο ενήλικα άνδρα είναι τα 11mg, ενώ οι ανάγκες της γυναίκας ξεκινούν από τα 8mg και φτάνουν μέχρι τα 12mg κατά την εγκυμοσύνη. και τη γαλουχία.

Πλούσιες τροφές σε ψευδάργυρο είναι οι ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας (βοδινό, πουλερικών), ψάρι, αυγά και τα στρείδια.

Αν και τα δημητριακά και τα όσπρια περιέχουν μέτριες ποσότητες ψευδαργύρου, εν τούτοις μόνο το 20–40% αυτών των ποσοτήτων απορροφώνται κατά την πέψη αυτών των τροφών.

Η απορρόφηση του ψευδαργύρου παρεμποδίζεται από την παρουσία σ’ αυτές τις τροφές των φυτατών (άλατα του φυτικού οξέος), ασβεστίου και φωσφορικών αλάτων, ενώ χηλικοί παράγοντες, όπως το  ΕDTA και οι ζωικές πρωτεΐνες αυξάνουν την απορρόφηση του ψευδαργύρου από το έντερο.

Ο ψευδάργυρος απορροφάται από την εγγύς μοίρα του λεπτού εντέρου και την άπω μοίρα του δωδεκαδακτύλου. Η απορρόφηση του ψευδαργύρου διευκολύνεται  από την παρουσία χαμηλού μοριακού βάρους χημικών ενώσεων του ψευδαργύρου.

Ο ψευδάργυρος απεκκρίνεται κυρίως δια των κοπράνων και σε μικρότερες ποσότητες στα ούρα και τον ιδρώτα.

Η έλλειψη ψευδαργύρου είναι συνηθισμένη κατάσταση για μερικές περιοχές της γης και τους ηλικιωμένους.

Ο ψευδάργυρος συμμετέχει σε διάφορα επίπεδα της γονιδιακής μετεγγραφής, συμμετέχοντας στις αντιδράσεις αποακετυλίωσης της ιστόνης και μέσω παραγόντων που διαθέτουν δακτυλικά μοτίβα ψευδαργύρου (zinc-fingermotifs) [1].

Μια σημαντική οικογένεια δακτυλικών πρωτεϊνών ψευδαργύρου είναι αυτές των ορμονικών υποδοχέων των στεροειδών και του θυρεοειδούς , που συνδέουν ορμόνες και διευκολύνουν μια ευρεία σειρά δράσεών τους.

Ο ψευδάργυρος παίζει σοβαρό ρόλο στη διατήρηση της αναπαραγωγικής λειτουργίας, την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και  την επούλωση των τραυμάτων και καταγμάτων, μέσω της ρύθμισης των πολυμερασών του  DNA και του  RNA, της θυμιδινικής κινάσης και της ριβονουκλεάσης.  

Ο ψευδάργυρος συντηρεί τις λειτουργίες των μακροφάγων και των ουδετεροφίλων. Επίσης, ενεργοποιεί  τη δραστηριότητα των φυσικών φονικών κυττάρων,  τη φαγοκυτταρική λειτουργία των κοκκιοκυττάρων και του συμπληρώματος και σταθεροποιεί τις πλασματικές ενδοκυττάριες μεμβράνες, ιδίως των λυσοσωμίων.

Ο ψευδάργυρος ανακόπτει την έκφραση των ιντεγκρινών από τα κερατινοκύτταρα και τροποποιεί την παραγωγή  του TNF-α και της  IL-6. Περιορίζει την παραγωγή  χημικών μεσολαβητών της φλεγμονής , όπως το νιτρικό οξείδιο (nitric oxide).

Πιθανόν η ομοιοστασία του ψευδαργύρου να ρυθμίζει τους ανάλογους των Toll υποδοχείς (διαμεμβρανικές πρωτεΐνες), οι οποίοι επηρεάζουν τη λειτουργία των δενδριτικών κυττάρων και τις ανοσολογικές διαδικασίες [2].

Ο ψευδάργυρος είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό ιχνοστοιχείο, πολύτιμο για την πρόληψη βλαβών από την υπεριώδη ακτινοβολία και τον περιορισμό της συχνότητας των καρκίνων.

Έχει αποδειχτεί ότι διαθέτει αντιανδρογονικές ιδιότητες, καθώς προκαλεί τροποποίηση της δραστηριότητας της  5α-ρεδουκτάσης τύπου 1 και 2 [3, 4, 5].

Συμμετοχή του ψευδαργύρου στην κυτταρική οξεοβασική ισορροπία.

Ο ψευδάργυρος είναι ένα αδρανές οξειδοαναγωγικά μέταλλο. Θεωρείται ως συστατικό του αντιοξειδωτικού δικτύου και μαρτυρείται ότι συμμετέχει στη σηματοδότηση της ρύθμισης της οξειδοαναγωγής.

Αυτές οι δράσεις του ψευδαργύρου οφείλονται σε διάφορους μηχανισμούς, που αποδίδονται στις μοναδικές χημικές και λειτουργικές ιδιότητές του.

Κυρίως ο ψευδάργυρος συμμετέχει στη διατήρηση της ισορροπίας της οξειδοαναγωγής μέσω των ακόλουθων μηχανισμών:

1. Τη ρύθμιση της παραγωγής οξειδωτικών ουσιών και της μεταλλοπροκαλούμενης οξειδωτικής βλάβης.

2. Τη ρύθμιση της δυναμικής σχέσης του ψευδαργύρου με το θείο, στις πρωτεϊνικές συσσωρεύσεις της κυστεΐνης, από τις οποίες το μέταλλο μπορεί να απελευθερωθεί με τη βοήθεια του νιτρώδους οξειδίου, των υπεροξειδίων, της οξειδωμένης γλουταθειόνης και άλλων οξειδωτικών ειδών θειόλης.

3. Την παραγωγή της μεταλλοθειονεΐνης  (πρωτεΐνη συνδεδεμένη με ψευδάργυρο), η οποία απελευθερώνει το μέταλλο κάτω από οξειδωτικές συνθήκες και δρα η ίδια ως καθαριστής οξειδωτικών.

4. Με τη συμμετοχή του ψευδαργύρου στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλουταθειόνης και της συνολικής οξειδοαναγωγικής κατάστασης της θειόλης.

5. Ασκώντας μια άμεση ή έμμεση ρύθμιση της σηματοδότησης της οξειδοαναγωγής. Η παρουσία ευρημάτων οξειδωτικού στρες, τροποποιημένης σηματοδότησης της οξειδοαναγωγής και οι κυτταρικές/ιστικές  δυσλειτουργίες που παρατηρούνται στην έλλειψη του ψευδαργύρου επί ζωικών μοντέλων τονίζουν το σχετικό ρόλο του ψευδαργύρου στη διατήρηση της ομοιοστασίας της κυτταρικής οξειδοαναγωγής.

Παρά το γεγονός ότι είναι αποδεκτή η συμμετοχή του ψευδαργύρου στην αντιοξειδωτική προστασία, την οξειδοαναγωγική ανίχνευση και τη σηματοδότηση ρύθμισης της οξειδοαναγωγής, εν τούτοις τα συμμετέχοντα μόρια, στόχοι και μηχανισμοί εξακολουθούν να είναι μερικώς γνωστά και αντικείμενα ενεργού έρευνας [6].

Υπολογίζεται ότι το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού υποφέρει από έλλειψη ψευδαργύρου και κυρίως οι κάτοικοι της Νοτιοανατολικής Ασίας, η Υποσαχάρεια περιοχή της Αφρικής, και άλλες υπό οικονομική ανάπτυξη χώρες του πλανήτη μας [7].

Η έλλειψη του ψευδαργύρου μπορεί να προκληθεί από ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη, κακή απορρόφηση, και αυξημένες απώλειες ψευδαργύρου.

Ενδημική έλλειψη ψευδαργύρου παρατηρείται στις αγροτικές περιοχές του Ιράν, της Αιγύπτου, και της Τουρκίας, η οποία αποδίδεται  στο ότι οι πληθυσμοί αυτοί τρέφονται με ψωμί από σιτάρι ολικής αλέσεως, που δεν περιέχει προζύμι, με υψηλό περιεχόμενο φυτικών ινών και φυτατών, που καθιστούν τον ψευδάργυρο σχεδόν μη απορροφήσιμο.

Άλλες καταστάσεις που συνοδεύονται από έλλειψη ψευδαργύρου είναι η  πτωχή κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η πτωχή διατροφή σε πρωτεΐνες και θερμίδες, ο περιορισμός των πρωτεινών, η συνήθεια της φυτοφαγίας, η νευρική ανορεξία, , η χρόνια αποκλειστική παρεντερική διατροφή, οι παρασιτώσεις του εντέρου με νηματοσκώλικες, οι χρόνιες νόσοι του γαστρεντερικού συστήματος, τα σύνδρομα δυσαπορροφήσεως του εντέρου, η παγκρεατική ανεπάρκεια, η χρονία νεφρική ανεπάρκεια,  ή οι κακοήθειες (καρκίνοι), βρέφη διατρεφόμενα με αγελαδινό γάλα πτωχής περιεκτικότητας σε ψευδάργυρο,  και η εντεροπαθή ακροδερματίτιδα.

Στη συμπληρωματική ιατρική χρησιμοποιούνται συμπληρώματα ψευδαργύρου από άτομα στα οποία υπάρχουν κλινικά σημεία, τα οποία προδίδουν την παρουσία έλλειψης ή ανεπάρκειας του ψευδαργύρου. Πολλές φορές, παρά το ότι  η εργαστηριακή μελέτη των επιπέδων του ψευδαργύρου στον ορό φαίνεται κανονική, εν τούτοις τα ενδοκυττάρια επίπεδα του ψευδαργύρου είναι ελλειπή. Γιαυτό πάντοτε οι γιατροί ερευνούν την κλινική σημειολογία των ασθενών , η οποία αποτελεί ασφαλή τρόπο διάγνωσης της έλλειψης ψευδαργύρου.

Εφόσον σε ένα άτομο έχει τεθεί η διάγνωση της έλλειψης ψευδαργύρου με την  κλινική  και εργαστηριακή έρευνα, επιλλέγεται η πιο ευαπορρόφητη μορφή ψευδαργύρου, όπως ο πικολινικός ψευδάργυρος [8, 9] σε συνδυασμό με βιταμίνη C, με την οποία έχει συνεργική δράση,  [Zincobell].[10].

Μια κάψουλα του Zincobell περιέχει 10 mg  πικολινικού ψευδαργύρου και 119mg βιτανίνης C. H δοσολογία του Zincobell κυμαίνεται από 1 έως  4 κάψουλες ημερησίως.

Bιβλιογραφία

1. NitzanYB, CohenAD. Zinc in skin pathology and care. Journal of Dermatological Treatment. 2006;17(4):205–210. [PubMed]

2. Kitamura H, Morikawa H, Kamon H, et al. Toll-like receptor-mediated regulation of zinc homeostasis influences dendritic cell function. Nature Immunology. 2006;7(9):971–977. [PubMed]

3. Nitzan YB, Cohen AD. Zinc in skin pathology and care. Journal of Dermatological Treatment. 2006;17(4):205–210. [PubMed]

4. Brocard A, Knol A, Khammari A, Dréno B. Hidradenitis suppurativa and zinc: a new therapeutic approach—a pilot study. Dermatology. 2007;214(4):325–327. [PubMed]

5. Sharma NL. Zinc, an update. Indian Journal of Dermatology, Venereology and Leprology. 1985;51:305–308.

6. Patricia I. Oteiza .Zinc and the modulation of redox homeostasis.Free Radic Biol Med. Nov 1, 2012; 53(9): 1748–1759.

7. Bangash HK, Sethi A. Handbook of Diet, Nutrition and the Skin. Vol. 2. Wageningen Academic; 2012. Zinc and skin health: an overview; pp. 178–195. (Human Health Handbooks no. 1).

8. Barrie SA, Wright JV, Pizzorno JE, Kutter E, Barron PC. Comparative absorption of zinc picolinate, zinc citrate and zinc gluconate in humans. Agents Actions. 1987 Jun;21(1-2):223-8.

9. Linus Pauling Institute : Micronutrient Information Center  Zinc, Last updated 6/11/15  

10.Gromova OA, Torshin IY, Pronin AV, Kilchevsky MA. [Synergistic application of zinc and vitamin C to support memory, attention and the reduction of the risk of the neurological diseases]. Zh Nevrol Psikhiatr Im S S Korsakova. 2017;117(7):112-119. doi: 10.17116/jnevro201711771112-119.

Σημείωση:Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.

Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 



Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του